PHIM LÝ CÔNG UẨN - ĐƯỜNG TỚI THÀNH THĂNG LONG : Không phù hợp phát sóng dịp đại lễ

Theo Báo NLĐ : Ý kiến của Hội đồng Duyệt phim lần 2 là kiến nghị không phát sóng bộ phim trong dịp đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội. Đài truyền hình nào phát sóng thì tự chịu trách nhiệm với công chúng về chất lượng của bộ phim Cảnh trong phim Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long. Ảnh: C.T.V Ngày 25 và 26-9, Hội đồng Duyệt phim Quốc gia mở rộng (do Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch thành lập) đã tổ chức thẩm định lại bộ phim Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long (19 tập). Đây là bản phim đã được đơn vị sản xuất (Công ty Trường Thành) sửa chữa sau khi tiếp thu yêu cầu của Hội đồng Duyệt phim Quốc gia trong lần duyệt thứ nhất cách đây chưa lâu (Báo Người Lao Động số ra ngày 10-9 đã có bài viết Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long: Phim Việt sao lai Trung Hoa?). Kết quả, ý kiến của phía thẩm định cho rằng bộ phim không phù hợp phát sóng trong dịp đại lễ. Sửa không đạt Sau lần thẩm định thứ nhất, Hội đồng Duyệt phim Quốc gia yêu cầu đơn vị sản xuất sửa 4 nội dung, như: “Sửa một số lời thoại; sửa một số vấn đề liên quan đến lịch sử; cắt một số cảnh quá quen thuộc của Trung Quốc dễ gây sự hiểu nhầm cho khán giả, như cảnh vua đi lại ở cầu dích dắc trên mặt hồ, một số đại cảnh có đông diễn viên là người Trung Quốc, trang phục Trung Quốc...”. Tuy nhiên, qua lần trình duyệt thứ hai này cho thấy việc sửa chữa vội vã của đơn vị sản xuất đã khiến hình ảnh và lời thoại trong phim nhiều đoạn không khớp, hình một đằng, thoại một nẻo, có những đoạn khá dài, các nhân vật đối thoại nhưng phim lại không có tiếng (toàn bộ tập 10). Chu Tước - một địa danh không có thật trong lịch sử mà bộ phim đưa vào trong sự kiện Lê Hoàn đánh quân Tống - đã được sửa thành ải Chi Lăng. Tuy nhiên, việc sửa chữa này vẫn không ổn. Bởi, theo sử liệu ghi chép, trong cuộc kháng chiến chống Tống lần thứ nhất, quân Tống đánh sang VN theo 2 đường bộ và thủy. Đường bộ, quân ta chặn đánh ở ải Chi Lăng; đường thủy, quân ta chặn đánh ở sông Bạch Đằng. Hai đội quân này không gặp được nhau, thế yếu phải rút quân. Hoàn toàn không giống như những gì bộ phim thể hiện là “không cần đánh, quân Tống tự rút”. Dù là phim thì những sự kiện chính của lịch sử phải được tôn trọng. Mặt khác, tuy tên bộ phim là Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long nhưng chỉ có 1-2 tập phim đề cập chủ đề này, số còn lại phản ánh cuộc tranh giành quyền lực trong các triều đại. Những cảnh chém giết nhau được mô tả khá kỹ, thể hiện tính dã man, tàn độc của những người tranh ngôi, đoạt vị. Tấm lòng không thôi chưa đủ Nếu để “nhặt sạn” ở bản phim đã sửa thì còn nhiều vô cùng. Tuy nhiên, cảm nhận chung của những ai đã tiếp cận với bản phim sửa này là yếu tố Trung Hoa vẫn đậm đặc ở bối cảnh, trang phục, đạo cụ, những cảnh diễn xuất sử dụng diễn viên quần chúng là người Trung Quốc. Về điều này, có ý kiến cho rằng việc sử dụng bối cảnh, thuê mượn trang phục (dù ít) của Trung Quốc; sử dụng diễn viên, ê-kíp làm phim Trung Quốc... thì việc phim không thuần Việt (kể cả cách tiến hành câu chuyện, cấu trúc phim, cách trình bày các sự kiện...) là đương nhiên. Nếu yêu cầu bỏ hết các chi tiết, yếu tố ảnh hưởng Trung Hoa trong phim thì chỉ có... bỏ phim. Trong khi tư nhân bỏ cả đống tiền làm phim, cần phải cân nhắc đến tấm lòng của họ. Nhưng lại có ý kiến phản bác khi dẫn ra hàng loạt phim đề tài Trung Quốc do nước ngoài làm, như: Hoàng đế cuối cùng (đạo diễn Bernardo Bertolucci), Xích Bích... nhưng vẫn đậm chất Trung Hoa, có chút lai tạp nào đâu? Vậy thì chỉ có thể lý giải là đơn vị sản xuất Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long thiếu kinh nghiệm về mọi mặt trong lĩnh vực sản xuất phim nên đã không đủ trình độ, bản lĩnh định hướng, giám sát, yêu cầu bắt buộc ê-kíp làm phim giữ cho bộ phim có yếu tố và không khí thuần Việt. Được biết, ý kiến của phía Hội đồng Duyệt phim là kiến nghị không phát sóng bộ phim trong dịp đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội. Còn bao giờ phát sóng truyền hình và phát ở đài nào sẽ phụ thuộc vào các đối tác truyền hình của đơn vị sản xuất phim. Khi đó, đơn vị phát sóng sẽ phải lập hội đồng duyệt, yêu cầu sửa chữa theo đề nghị của họ đến mức có thể chấp nhận được và sẽ chịu trách nhiệm trước công luận về chất lượng của bộ phim. Mời xem lại clip video giới thiệu về bộ phim Để có được quyết định này , dư luận đã có rất nhiều phản biện , mời các bạn cùng theo dõi . Báo Thể thao văn hóa đã có một số bài viết như sau : _ 100 tỷ đồng cho 19 tập phim về Thái tổ Lý Công Uẩn _ “Tìm một con đường, tìm một lối đi”? _ Phim Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long (Bài 2): Nhìn từ bên ngoài _ Bộ VH-TT&DL yêu cầu "Việt hóa" phim Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long _ Phim "Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long" (Bài 1): Phải chỉnh sửa những gì? Theo đài BBC : Tiến sỹ Đoàn Thị Tình, cố vấn thiết kế trang phục cho bộ phim về vua Lý Công Uẩn, nói phía Trung Quốc hoàn toàn không can thiệp vào quá trình thiết kế các bộ trang phục sử dụng trong phim. Mời nghe phần âm thanh cuộc phỏng vấn với bà Đoàn Thị Tình, được phát trên làn sóng BBC Tiếng Việt hôm 15/9/2010. Còn theo đài RFA , phân tích cụ thể và rõ ràng hơn về việc quá lai Trung Quốc và mất đi hồn Việt của bộ phim . Photo courtesy Mời nghe bài viết trên đài RFA Phim Đường tới thành Thăng Long được quay ở Trung Quốc, hóa trang bởi Trung Quốc và do đạo diễn Trung Quốc thực hiện Theo thông tin chính thức thì trước đây Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Sinh Hùng đã đồng ý đưa bộ phim truyền hình "Lý Công Uẩn-Đường tới thành Thăng Long" vào nội dung của chương trình kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội và giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chịu trách nhiệm nội dung tư tưởng của phim (Dân Trí ngày 04 tháng 2 năm 2010). Không đúng với chính sử Vị trí quan trọng của bộ phim đã khiến người ta quan tâm, hay còn điều gì khác làm cho dư luận chú ý, đến nỗi bộ phim đang được duyệt xét lại tại Hội đồng duyệt phim của Cục Điện ảnh, và theo báo chí cho biết, thì bộ phim bị đề nghị cắt bỏ nhiều đoạn vì không phù hợp với chính sử. Trong khi đó, dư luận lên án bộ phim là mang đậm bản sắc Trung Quốc. Theo tiết lộ của báo giới thì nội dung bộ phim có vấn đề. Về nhân vật Lê Long Đĩnh, nhiều chi tiết cần phải thay đổi. Việc Lê Hoàn lên ngôi và cuộc kháng chiến chống Tống, sự kiện Lê Hoàn đánh Tống được ghi trong sử như một trong những trận đánh oai hùng tại sông Bạch Ðằng, Tây Kết... lại được thể hiện trong phim không đúng với chính sử... những viên sạn này không những làm ý nghĩa bị lệch lạc mà còn hướng dư luận tới những quan ngại sâu hơn về một âm mưu nào đó cốt lấy phim này để nhấn mạnh đến vai trò lịch sử có liên hệ đến phương Bắc. Theo ông Trịnh Văn Sơn - Giám đốc công ty Trường Thành, người viết kịch bản cho bộ phim, thì sau khi nghe ý kiến từ hội đồng duyệt phim của Cục Điện ảnh, công ty đã cắt bỏ và chỉnh sửa những chi tiết lịch sử theo yêu cầu của hội đồng. Câu hỏi đặt ra là liệu việc cắt bỏ này có làm cho bộ phim mang một nội dung khác đi hay không trong khi hình thức không làm sao thay đổi được? Đây là bộ phim lịch sử Việt nam, khắc họa lại một thời đại vừa huy hoàng vừa có nhiều kịch tính, nhưng lại được giao cho dàn đạo diễn người Trung Quốc, thì dù họ có tài năng cách mấy, nhưng tâm tình, văn hóa, cảm nhận hồn phách của dân tộc liệu có đủ để nâng cao linh hồn bộ phim lên cao như kỳ vọng hay không? Ngôn ngữ phương Nam khi được người phương Bắc diễn giải liệu có mất đi cái cốt cách, cái phong thái được vun bồi từ miếng ăn, cách mặc, cộng với văn hóa nói cười của phương Nam hay không? Người xem phim nhận ra điều này không khó nhưng lạ một điều, ê kíp làm phim hình như phó thác một cách tự nguyện cho phía Trung Quốc giải quyết mọi việc. Rập khuôn trang phục Trung Quốc Bối cảnh phim Đường Tới Thành Thăng Long được dàn dựng tại trường quay Hoàng Điếm, Trung Quốc.

Nói về các khó khăn này, họa sĩ Phan Cẩm Thượng- người chịu trách nhiệm tư vấn mỹ thuật cho bộ phim cho biết: “Do hoàn cảnh bộ phim quay ở bên Trung Quốc, đạo cụ Trung Quốc bối cảnh, trường quay và đạo diễn cũng là Trung Quốc, chỉ có diễn viên và một ít đạo cụ là Việt Nam thôi vì vậy để giữ một hình ảnh thuần Việt thì rất là khó. Các đạo diễn hay họa sĩ Trung Quốc có dẫn chúng tôi đi chọn bối cảnh hay đạo cụ sao cho nó phù hợp với Việt Nam, thế nhưng trên thực tế để chọn cái gì như của mình thì rất khó vì nói chung, bối cảnh của họ đều rất rộng lớn không giống với mình, kiến trúc nhỏ bé hơn vì vậy buộc chúng tôi phải chọn khung cảnh giản dị, nhà cửa hơi thấp một chút với phong cách thời Tần thời Hán…tuy vậy so với nước ta thì nó vẫn còn to lắm. Riêng về trang phục thì có một họa sĩ lo đó là cô Đoàn thị Tình nhưng khi sang bên đó thì người Trung Quốc họ may. Trang phục của ta thì đều chép sách của Tàu. Tuy quy cách cũng như thế nhưng tôi không hiểu thời xưa thì như thế nào. Tuy nhiên khi bản vẽ đến tay thợ may Trung Quốc thì họ cứ theo truyền thống của họ họ làm. Có nhiều cái họ làm theo ý họ chứ không theo ý mình do đó mà gặp rất nhiều khó khăn. Một vấn đề nữa là hoàn cảnh địa lý, thời tiết ở Trung Quốc rất lạnh, nếu mặc như người mình thì có thể ốm do đó bị buộc phải mặc thật dày vì vậy nó làm cho hình ảnh văn hóa của mình suy giảm đi rất nhiều.” Họa sĩ Phan Cẩm Thượng cũng cho biết Hoa văn và trang sức là một vấn đề lớn, nếu sáng tác theo ý của Việt nam thì phải chi nhiều tiền, thợ Trung Quốc sẽ làm được hết, chỗ nào không làm được, họ cứ đưa hoa văn Trung Quốc vào. Riêng thiết kế trang sức và tóc đều có một họa sĩ riêng để lo việc này. Khi được hỏi liệu bộ phim nếu nhìn một cách cởi mở có thể hiện được một nét gì đó của Việt Nam hay không, Giáo sư Lê Văn Lan, người nhiều năm nghiên cứu về Trung Quốc thẳng thắn nói: “Không, không thể hiện được gì cả. Thí dụ như cái tóc búi ngược lên đỉnh đầu rồi buộc cái khăn vào đấy. Thế rồi cái áo mà lại cài bên phải, cài bên trái thì tất cả những cái đó, đặc biệt những người phụ nữ thì lại mặc quần. Chúng ta biết chắc rằng đồng bào ta ở Việt Nam, thời Lý thời Trần thì mặc váy. Tất cả những điều đó nói cụ thể về chi tiết thì nó không phải là trang phục của người Việt Nam thời Lý.” Theo báo chí được xem bộ phim cho biết thì về phục trang bộ phim cố gắng gây ấn tượng nơi khán giả qua màu sắc rực rỡ của trang phục. Đạo diễn đã không ngần ngại sử dụng các mũ mão cân đai của vua chúa Trung Hoa các thời đại để bắt Lý Công Uẩn đội những chiếc mũ có “mái che” rất giống mũ của… Tần Thủy Hoàng. Các nhà làm phim lập luận rằng vua nước ta rập khuôn trang phục của hoàng đế Trung Hoa trong thời gian đó. Tuy nhiên, theo báo chí dẫn lời ông Phạm Hoàng Quân, một nhà Trung Quốc học cho rằng rất khó có khả năng Lê Đại Hành, Lý Thái Tổ “bệ nguyên” mũ của vua Trung Quốc: “Triều đình Trung Hoa không khi nào chịu cho vua một nước “đàn em” mặc vương phục và đội mũ y hệt vua của họ, vì với họ, mũ mão của hoàng đế là để thể hiện uy quyền của “Thiên Tử”. Vua nước ta có muốn sử dụng theo cũng phải chế lại”. Không riêng gì nhà nghiên cứu Phạm Hoàng Quân, nhìn dưới góc độ chuyên môn GS Lê Văn Lan cũng nhận xét: “Cái mũ gọi là mũ bình thiên là của người Tàu. Chúng ta có những tài liệu cụ thể vua quan ở ta thời ấy thì đội mũ áo kiểu gì? Không phải là cái kiểu mà bộ phim diễn tả. Cung điện cũng không, vì đây là cung điện của Trung Quốc mà Trung Quốc từ thời trước Tần Hán thì mới có kiểu cung điện ấy. Thế còn cung điện Việt Nam như chúng tôi theo dõi, đặc biệt là ở Hoa Lư và ở Thăng Long thế kỷ 10 thế kỷ 11 thì không hề có thế.” Hồn Việt? Tuy nhiên không phải ai cũng cùng quan điểm cho rằng bộ phim lai căng. Một trong những người bênh vực bộ phim là GS.TS Đinh Xuân Dũng, hiện là Ủy viên thường trực hội đồng lý luận phê bình văn học nghệ thuật trung ương, cũng là người cố vấn nội dung cho bộ phim nói rằng với tư cách là người trực tiếp đọc kịch bản và xem đầy đủ 19 tập phim Lý Công Uẩn- Đường tới thành Thăng Long, GS.TS Đinh Xuân Dũng cho rằng bộ phim đã thể hiện sinh động với một tình cảm sâu sắc, một thái độ trân trọng với lịch sử. Thành công của bộ phim là đã dùng ngôn ngữ điện ảnh để phản ánh trung thực và những nét cơ bản của lịch sử giai đoạn tuy không dài nhưng hết sức quan trọng của dân tộc đó là thời kỳ đầu của nền độc lập tự chủ dân tộc: thời Đinh - thời Tiền Lê - thời Lý, khi Lý Công Uẩn dời đô từ Hoa Lư tới Đại La, mở ra một thời đại mới, thời kỳ phát triển của đất nước. GS.TS Đinh Xuân Dũng cũng nhấn mạnh rằng ông đã từng có cuộc trò chuyện với các nhà làm phim Hàn Quốc. Họ nói với ông rằng phim lịch sử là sự tái hiện lại lịch sử bằng cách nhìn của người đương đại để từ đó, có thể rút ra những bài học từ lịch sử cho hôm nay. Bộ phim này đã cố gắng để làm được điều đó. Chúng tôi đem nhận định của GS Dũng để hỏi ý kiến đạo diễn Đỗ Mạnh Tuấn, một người học trò cũ của ông, đạo diễn Tuấn nói: “Nó có hai vấn đề, một là ông Đinh Xuân Dũng là thầy dạy của tôi, ông ấy cũng dạy khôn tôi rất nhiều trong cuộc sống cho nên phản biện ông ấy thì cũng hơi khó cho tôi. Thật sự là dù là diện mạo, hay quần áo hay thế nào đấy thì cốt cách dân tộc nó phải toát lên. Chẳng hạn ngày xưa các cụ ta dùng chữ Nôm cũng là của Trung Quốc đấy chứ nhưng tại sao chữ Nôm lại toát lên “Nam quốc sơn hà, Nam đế cư”? Nó chính là cái chí khí, cái dân khí cái hồn Việt. Nó vẫn toát lên được qua cái vỏ ngôn ngữ hay vỏ ngôn ngữ của người khác. Cái vấn đề ở phim nếu có thì không phải là chuyện quần áo mà là tinh thần văn hóa qua ứng xử rồi lời ăn tiếng nói, qua cách cư xử với sự kiện lịch sử. Từ cách đối xử với vua hay với người thân. Nó không phải chỉ là quần áo mà là cốt cách, là hương thơm văn hóa tỏa ra từ con người…cho nên tôi nghĩ có thể câu nói của ông Dũng có thể nó đang đi vào một hướng khác đối với vấn đề mà chúng ta đang nói.” Ông Trịnh Văn Sơn, người viết kịch bản phim cho rằng Việt Nam chưa có truyền thống làm phim lịch sử, chưa có những phim lịch sử được dư luận ghi nhận... nên cũng chưa có gì để làm đối chứng là phim lịch sử Việt Nam phải thế này, thế kia. Trả lời câu hỏi này giáo sư Lê Văn Lan cho biết: “Chúng ta có tư liệu chứ không phải không có, đặc biệt là cái cuối cùng, cái chùa thì nó khác chùa Việt rất nhiều mà thậm chí rất là tệ. Chúng ta đã có đầy đủ những ngôi chùa mà được khai quật từ thời Lý Lê thì nó không hề giống cái chùa nói trong phim này.” Cảnh trong phim Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long. Tiến sĩ Đoàn Thị Tình - họa sĩ thiết kế trang phục của phim nói bà không ngạc nhiên khi khán giả phản ứng trang phục trong phim giống Trung Hoa. TS Tình cho rằng Việt Nam chưa có bộ phim cổ trang nào về giai đoạn lịch sử này. Thứ hai, khán giả đã xem quá nhiều phim Trung Quốc và chỉ mới xem qua vài phút chiếu thử nên cảm giác thấy giống là khó tránh khỏi. TS Tình khẳng định toàn bộ trang phục trong phim là dựa trên chính sử Đại Việt sử ký toàn thư, Lịch triều hiến chương loại chí… đến các tác phẩm mỹ thuật, điêu khắc như tượng, phù điêu… còn hiện hữu ở bảo tàng và nhiều di tích đình, chùa… chứ không phải tự bà vẽ ra. Đặc biệt, khi thiết kế trang phục, TS Tình phải dựa vào các miêu tả của thư tịch cổ và tượng thời Lý tại đình đền và long bào của vua Lý dựa theo tượng vua Lý ở chùa Kiến Sơ, Hà Nội. Còn giáp trụ của tướng lĩnh dựa vào tám pho tượng Kim Cương tại các chùa ở Bắc Ninh, Hà Nam. TS Đoàn thị Tình nhấn mạnh chúng ta chịu đô hộ 1.000 năm Bắc thuộc, đặc biệt ở các triều đại này chịu sự xâm lược của nhà Tống nên trang phục giống Trung Quốc cũng là lẽ đương nhiên. Nhưng nó cũng chỉ tương đồng ở kết cấu, còn họa tiết thì đều đã được Việt hóa. Bà Tình nhấn mạnh là giống chứ không phải rập khuôn. Giáo sư Lê Văn Lan trả lời câu khẳng định của TS Đoàn Thị Tình như sau: “Tôi là người duyệt cái cuốn sách của bà ấy đang in về trang phục Thăng Long Hà Nội nhân dịp đại lễ kỷ niệm này. Chính trong quyển sách đó tôi đã chỉ ra cái nào bà ấy viết đúng cái nào là viết không đúng. Những cái đúng nó nói ngược lại cái lời của bà ấy. Khi viết sách thì bà ấy dẫn ra được khá nhiều tư liệu để chứng minh cái thời ấy người ta như vậy. Bây giờ thì bà ấy lại nói ngược lại với quyển sách bà ấy sắp in do tôi duyệt.” Đạo diễn Lê Đức Tiến, nguyên giám đốc hãng phim Giải phóng, và giám đốc hãng phim truyện Việt Nam chia sẻ ý tưởng của ông khi làm một bộ phim lịch sử: “Một bộ phim tôi nghĩ nó phải có hai yếu tố, thứ nhất là kịch bản, nội dung phim nó phải mang được tính lịch sử, phù hợp với ngày kỷ niệm, nó có cái sự tự hào về lịch sử cha ông mình. Thứ hai về mặt nghệ thuật thì nó phải thể hiện, phải mang được văn hóa Việt Nam nhất là chúng ta đang khuyến khích dùng hàng nội, đang làm các thứ để đề cao dân tộc Việt thì những thành phần chính nhất phải là người Việt. Tôi mong muốn bộ phim nó chiếu trong dịp này phải có sự hào sảng, tự hào không những về lịch sử mà tự hào về khí phách của người Việt kể cả khí phách của con người làm phim phải dũng cảm, bên cạnh tay nghề lòng yêu nước.” Theo dự kiến của các nhà sản xuất thì bộ phim này không những chỉ trình chiếu trong nước nhân dịp Ngàn Năm Thăng Long mà sau đó sẽ chào hàng tại các nước ASEAN và một số nước châu Âu. Dư luận lo ngại rằng với hình ảnh và nội dung như vậy, thì điều gì sẽ xảy ra nếu có một khán giả ngoại quốc nào đó khi xem phim xong, hỏi nhà sản xuất rằng liệu có sự nhầm lẫn nào khi đặt tên cho bộ phim này hay không. Lẽ ra nó phải mang tên “Tần Thủy Hoàng kinh lý phương Nam” mới phải?